Pierwsza wzmianka o mieście Gliwice pochodzi z 1276 roku. W okresie rozbicia dzielnicowego miasto należało do Piastów górnośląskich.

Miasto powstało na przecięciu się ówczesnych szlaków handlowych z Krakowa do Wrocławia oraz z Węgier i Moraw dalej na północ.

W czasach Mieszka Plątonogiego, wnuka Bolesława Krzywoustego Gliwice leżały w Księstwie opolsko-raciborskim. W 1289 roku po podziale księstwa pomiędzy czterech synów stały się odrębnym księstwem.

Księstwo gliwickie jako lenno przeszło pod panowanie Wacława II Czeskiego. Jego syn, Wacław III, w latach 1305-1306 również był jednocześnie władcą Czech i Polski. Władysław I Łokietek nie zdołał włączyć Śląska w granice zjednoczonej Polski. Ponieważ Czechy były lennem Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego, również Gliwice znalazły się pośrednio w niemieckiej strefie wpływów. W owym czasie tereny te słynęły z hodowli ryb, młynarstwa, uprawy chmielu, a co za tym idzie z produkcji i sprzedaży piwa.

W 1430 roku miasto stanowiło bazę stronnika husytów, litewskiego księcia Zygmunta Korybutowicza.

Przed 1431 rokiem powstały mury miejskie, zbudowane częściowo z łamanego kamienia, a częściowo z cegły w układzie polskim. Opatrzone były dwiema bramami: Białą od południowego wschodu i Czarną od północnego zachodu.